Postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego

Puck, dnia 22 marca 2023 r.

PR 1 Ds. 22/23

 

POSTANOWIENIE

o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego

 

Anna Kowalska - prokurator Prokuratury Rejonowej w Pucku

po zapoznaniu się z materiałami w sprawie z zawiadomienia Jana Nowaka, działając na

podstawie art. 305 § 1 k.p.k., oraz art. 60 § 1 k.p.k.,

 

postanowił

 

odmówić wszczęcia dochodzenia w sprawie pomówienia w dniu 15 lutego 2023 r. w Pucku za pomocą

środków masowego komunikowania Jana Nowaka, o

postępowanie mogące narazić go na utratę zaufania potrzebnego do zajmowanego stanowiska,

tzn. doprowadzenie do realizacji w sposób niekorzystny dla majątku miasta, narażający je na

utratę kwoty 1 500 000 zł , inwestycji pod nazwą "Park Nadmorski", mającej na celu

modernizację zabudowy części centrum miasta, przez osoby redagujące pismo "Głos Pucka", tj. o przestępstwo z art. 212 § 2 k.k., wobec stwierdzenia, iż czyn jest ścigany z

oskarżenia prywatnego, a brak jest uzasadnionego interesu społecznego w objęciu go ściganiem z

urzędu, tj. na podstawie art. 60 § 1 k.p.k. (a contrario) w zw. z art. 212 § 4 k.k.

 

UZASADNIENIE

 

W dniu 1 marca 2023 r. do Prokuratury Rejonowej w Pucku wpłynęło zawiadomienie złożone

przez Jana Nowaka. Z treści zawiadomienia, popartego następnie

zeznaniami zawiadamiającego złożonymi w Prokuraturze oraz dołączonymi dokumentami, w

szczególności oryginałami pisma "Głos Pucka", datowanymi na 15 i 22 lutego 2023 r. wynika, iż w

piśmie tym sformułowano pod adresem aktualnych władz Pucka, a zwłaszcza Jana Nowaka, zarzuty dotyczące niegospodarności przy realizacji inwestycji pod

umowną nazwą "Park Nadmorski", mającej na celu stworzenie parku rozrywki. Inwestycja ta

realizowana jest przez przedsiębiorstwo "Invest Park" , którego Puck

jest jednym z udziałowców. W szczególności szereg zarzutów wobec Jana Nowaka i

jego współpracowników zawarto we 15 lutego 2023 r. wydaniu "Głos Pucka", w artykule

zatytułowanym "Skandaliczna inwestycja". Zdaniem autora publikacji działania władz miejskich

narażają Puck na straty w wysokości 1 500 000 zł.

Nadmienić przy tym należy, iż ani powyższy artykuł, ani żadna inna publikacja w żadnym z

wydań wymienionego pisma nie wskazuje autora. Podobnie w stopce redakcyjnej podano jedynie

555 444 333 i ul. Morska 1, 84-100 Puck, nie wskazując osoby lub grona redagujących.

Wynika z tego ewidentnie, iż osoby te chcą pozostać anonimowe. W toku postępowania ustalono

również, iż do chwili obecnej "Głos Pucka" nie został zgłoszony do rejestracji w Sądzie Okręgowym w Gdańsku, wbrew wymogowi zawartemu w art. 20 ustawy z dnia 26 stycznia 1984

r. - Prawo prasowe (Dz. U. z 2001 r. poz. 1440).

Niniejsza sprawa ma więc dwa aspekty: kwestię ewentualnego pomówienia Jana Nowaka o postępowania mogące narazić go na utratę zaufania potrzebnego do właściwego

piastowania zajmowanego stanowiska w samorządzie terytorialnym oraz kwestię legalności

wydawania pisma "Głos Pucka".

Odnosząc się najpierw do pierwszego z nich, w ocenie Prokuratury, brak jest uzasadnionej

przesłanki istnienia interesu społecznego do wszczęcia z urzędu i prowadzenia postępowania

przygotowawczego. Zważyć bowiem należy, iż zgodnie z wolą ustawodawcy, wszystkie typy

czynów zabronionych sformułowanych w art. 212 § 1 i 2 k.k., na mocy § 4 tego artykułu ścigane

są w trybie prywatnoskargowym, którego zasady formułują przepisy art. 485-499 k.p.k.

Niewątpliwie przypisanie takiego trybu ścigania - w założeniu mniej represyjnego niż

publicznoskargowy, zmierzającego w pierwszej kolejności do pojednania się stron - dla tej

kategorii czynów ma bezpośredni związek z faktem wkraczania w tej sferze prawa karnego na

grunt jednej z podstawowych swobód obywatelskich, jaką jest wyrażona w art. 54 ust. 1

Konstytucji RP wolność słowa. Tym bardziej z wielką ostrożnością prokurator winien rozważyć,

czy ustalony stan faktyczny w danej sprawie daje asumpt do stwierdzenia, iż konieczne i zasadne

jest wdrożenie - na mocy uprawnienia przewidzianego w art. 60 § 1 k.p.k. - z urzędu ścigania

sprawcy (lub sprawców) znieważenia, czy też pomówienia, jak w niniejszej sprawie.

Jak m.in. podkreślono w doktrynie, jednym z zasadniczych powodów, dla których czyn

ścigany w trybie prywatnoskargowym, należałoby objąć ściganiem z urzędu, jest godzenie

zamachu nie tylko w indywidualne dobro pokrzywdzonego, ale również w dobro ogółu (por. Piotr

Kowalski, Państwo i Prawo, Warszawa 2020, nr 5; podobnie Jan Nowak, Maria Kowalska, Anna Nowak, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2022, s. 456). Z kolei wskazano również, iż motywem

aktywności prokuratora może być bulwersujący charakter sprawy czy też nieporadność

pokrzywdzonego, np. ze względu na wiek (por. Piotr Kowalski, Maria Kowalska, Anna Nowak, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2021 - na podstawie Systemu Informacji Prawnej

LEX).

Równocześnie problem wolności wypowiedzi był przedmiotem komentarzy doktryny i

orzecznictwa, tak Trybunału Konstytucyjnego, jak i Sądu Najwyższego. M.in. stwierdzono:

"Interes publiczny zdefiniować należy jako korzyść, jaką społeczeństwo odnosi z danego

działania (w tym np. publikacji prasowej). W przypadku kolizji wolności słowa z dobrami

osobistymi dobra osobiste będą wartością przeważającą. Prawo do bycia niezniesławianym jest

bowiem ważniejsze niż wolność słowa. Dopiero kiedy publikacja ma wartość dla szerszego grona

odbiorców, konflikt interesów dwóch jednostek przeradza się w konflikt interesu jednostki

(pokrzywdzonego) z interesem ogółu. Jest to jeden z aspektów przenikania prawa cywilnego

aksjologią konstytucyjną" (por. Anna Wiśniewska, glosa do uchwały SN z dnia 15 marca 2010 r., I KZP 1/10, OSNKW 2010, z. 5, poz. 45). Z kolei Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 22 stycznia 2015 r. (I CSK 345/14) zawarł następujący pogląd: "Zgodnie z art. 1 Prawa prasowego,

prawo prasy do kontroli i krytyki społecznej jest jedną z fundamentalnych zasad wolności prasy

zagwarantowanej postanowieniami art. 14 i 54 Konstytucji RP, wobec czego działanie

dziennikarza w granicach dozwolonej krytyki, wyłącza bezprawność stanowiącą konieczną

przesłankę ochrony przewidzianej w art. 24 § 1 k.c. Jednakże tak rozumiana wolność prasy

doznaje licznych ograniczeń, z których jedno wskazane jest już w samym art. 1 Prawa prasowego

i dotyczy wymogu, by informacja prasowa była rzetelna, co konkretyzują postanowienia art. 12

ust. 1 pkt 1 nakazujące dziennikarzowi zachowanie szczególnej staranności i rzetelności przy

zbieraniu i wykorzystaniu materiałów prasowych, zwłaszcza zaś sprawdzenie zgodności z

prawdą uzyskanych wiadomości".

Omawianej problematyki dotyczą również m.in. wyrok SN z dnia 12 grudnia 2018 r. (I CSK 456/17), wyrok SN z dnia 20 maja 2019 r. (II CSK 123/18), w pewnym stopniu

wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 lipca 2020 r. (K 1/19).

Z przywołanego orzecznictwa i piśmiennictwa wynika, iż wolność wypowiedzi publicznej,

w tym wypowiedzi prasowej (abstrahując, od kwestii legalności wydawania "Głos Pucka") nie jest wartością bezwzględną i musi doznawać, określonych ustawą, ograniczeń

na rzecz ochrony czci i dobrego imienia osób będących przedmiotem tych wypowiedzi, w tym

krytyki. Jednocześnie jednak ochrona ta, w szczególności wobec osób pełniących funkcje

publiczne, musi być stosowana w sposób rozważny. Bezsporny jest potencjalny konflikt obu

wartości: wolności wypowiedzi i dóbr osobistych, a jego właściwe rozstrzygnięcie za każdym

razem musi być sprowadzone do realiów danej sprawy.

W niniejszym wypadku pozostaje niewątpliwym wysoce krytyczny wobec aktualnych władz

Pucka, a przede wszystkim Jana Nowaka, ton w zasadzie wszystkich publikacji

zawartych w obu numerach "Głos Pucka". Niewątpliwie poważne są również zarzuty

korupcji, nepotyzmu etc. stawiane w artykule "Skandaliczna inwestycja". Jak wynika z

zeznań pokrzywdzonego nikt z przedstawicieli "Głos Pucka" nie próbował uzyskać od niego lub

podległych mu urzędników i przedstawicieli Urzędu Miasta Puck komentarza odnośnie formułowanych

zarzutów. Brak w samym czasopiśmie rzetelnej stopki redakcyjnej, jak też bezskuteczna

kilkukrotna próba nawiązania kontaktu z przedstawicielem "Głos Pucka" przez

prokuratora (poprzez nagranie prośby o kontakt na skrzynkę głosową 555 444 333

podanego w stopce) prowadzi do wniosku, iż zamiarem wydawcy jest pozostanie

w ukryciu (co wynika także z treści ulotki przedłożonej przez pokrzywdzonego, a

mającej pochodzić od podmiotu zachęcającego inne osoby do zapoznania się z materiałami

zamieszczanymi w "Głos Pucka"). Motywy tej tajności pozostają znane tylko samym

autorom czasopisma.

Pomimo powyższych uwag nie jest zasadne w niniejszej sprawie objęcie wątku

ewentualnego przestępstwa z art. 212 § 2 k.k. ściganiem z urzędu. Zwrócić należy uwagę, iż Jan

Nowak dysponuje wielotorową możliwością odparcia stawianych mu zarzutów, jeżeli są one

niesłuszne, czy też osobiście uważa je za nieprawdziwe i godzące w jego dobre imię. Przede

wszystkim jako osoba publiczna, niewątpliwie z racji pełnionej funkcji znana, ma znacznie

ułatwiony dostęp do mediów (prasa, TV, radio), gdzie może w imieniu władz miasta

zaprezentować swój punkt widzenia i ewentualnie odnieść się do stawianych zarzutów. W tych

ramach mieści się także możliwość zwołania konferencji prasowej i dotarcia do niewątpliwie

szerszego grona odbiorców, niż ma możliwość wydawca "Głos Pucka". Wreszcie do

dyspozycji polemicznej pozostaje oficjalna strona internetowa www.puck.pl, administrowana

przez władze miasta.

Drugą możliwością jest bezpośredni kontakt z mieszkańcami miasta, choćby w ramach

zorganizowanych spotkań, gdzie również jest właściwe miejsce na polemikę z zarzutami pod

adresem bieżących władz.

Kolejną zasadniczą, choć niewątpliwie wydłużoną w czasie (ale zauważyć należy, iż

dotyczyłoby to także, a może nawet bardziej wdrożenia trybu ścigania z urzędu z uwagi na

konieczność przeprowadzenia całego postępowania przygotowawczego) formą obrony jest droga

sądowa. Tak w ramach postępowania karnego prywatnoskargowego, jak i postępowania

cywilnego w zakresie roszczeń o ochronę dóbr osobistych. Pokrzywdzony w żadnej mierze nie

jest osobą nieporadną, jak też skorzystać może - tak jak to uczynił w niniejszej sprawie - ze

wsparcia profesjonalnego doradcy prawnego. Jednocześnie realizując przysługujące mu

bezwzględne prawo do zapoznania się z materiałami sprawy zakończonej odmową wszczęcia

postępowania przygotowawczego, jak i korzystając ze względnego prawa do zapoznania się z

materiałami innego postępowania (art. 156 § 5 zdanie drugie k.p.k.) - w szczególności

wyłączonego do odrębnego rozpoznania, o czym niżej - może ustalić odpowiednie informacje

niezbędne do realizacji omawianej formy ochrony. Pokrzywdzony w ramach postępowania

prywatnoskargowego może również skorzystać z pomocy Policji, o czym stanowi art. 488 § 1

k.p.k.

Reasumując, wobec powyższych okoliczności, zdaniem Prokuratury należy odmówić

wszczęcia postępowania w niniejszej sprawie, działając na podstawie art. 60 § 1 k.p.k.

(argumentum a contrario).

Równocześnie zwrócić należy uwagę, iż dotychczas zgromadzony materiał dowodowy

prowadzi do wniosku, iż istnieje wysoce uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa

ściganego z urzędu, tj. z art. 45 ustawy - Prawo prasowe, polegającego na wydawaniu

czasopisma bez dopełnienia wymogu rejestracji we właściwym miejscowo sądzie okręgowym

przez osobę lub osoby redagujące "Głos Pucka".

Jak wskazano powyżej, art. 20 Prawa prasowego nakłada na wydawcę dziennika lub

czasopisma obowiązek rejestracji takiego pisma we właściwym miejscowo - dla siedziby

wydawcy - sądzie okręgowym. W rozumieniu art. 7 ust. 2 pkt 3 tej ustawy czasopismem jest druk

periodyczny ukazujący się nie częściej niż raz w tygodniu, a nie rzadziej niż raz w roku. W

świetle więc ustaleń dowodowych "Głos Pucka" spełnia kryteria czasopisma, albowiem

ukazały się przynajmniej dwa jego wydania w przeciągu lutego 2023 r.. Pomimo to nie został on

nie tylko zarejestrowany, ale nawet zgłoszony do rejestracji. Takie postępowanie wydawcy pisma

stanowi przestępstwo określone w art. 45 Prawa prasowego (o czym przesądza treść art. 53 ust. 1

tej ustawy).

W tym zakresie zasadne zatem było wyłączenie materiałów do odrębnego postępowania.

 

Anna Kowalska

prokurator

Prokuratury Rejonowej w Pucku

Pouczenie:

1. Na powyższe postanowienie przysługuje zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania

sprawy (art. 306 § 1 k.p.k., art. 325a § 2 k.p.k. oraz 465 § 2 k.p.k.):

- pokrzywdzonemu,

- instytucji wymienionej w art. 305 § 4 k.p.k.,

- osobie wymienionej w art. 305 § 4 k.p.k., jeżeli wskutek przestępstwa doszło do

naruszenia jej praw.

Sąd może utrzymać w mocy zaskarżone postanowienie lub uchylić je i przekazać sprawę

prokuratorowi celem wyjaśnienia wskazanych okoliczności bądź przeprowadzenia

wskazanych czynności (art. 330 § 1 k.p.k.).

Jeżeli prokurator nadal nie znajdzie podstaw do wniesienia aktu oskarżenia wyda

ponownie postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa - dochodzenia*), pokrzywdzony,

który wykorzystał uprawnienia przewidziane w art. 306 § 1 k.p.k. (tj. prawo do złożenia

zażalenia, które zostało uwzględnione przez sąd) może wnieść akt oskarżenia do sądu w

terminie miesiąca od daty doręczenia odpisu postanowienia, które jest równoznaczne z

zawiadomieniem o postanowieniu w rozumieniu art. 55 § 1 k.p.k. (art. 330 § 2 k.p.k., art. 55

§ 1 k.p.k.).

Akt oskarżenia powinien spełniać wymogi określone w art. 55 § 1 i 2 k.p.k..

Inny pokrzywdzony tym samym czynem może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego

na rozprawie głównej przyłączyć się do postępowania (art. 55 § 3 k.p.k.).

2. Uprawnionym do złożenia zażalenia, o którym mowa w art. 306 § 1 k.p.k., przysługuje

prawo przejrzenia akt sprawy (art. 306 § 1b k.p.k.).

3. W sprawach z oskarżenia prywatnego zażalenie na postanowienie prokuratora o odmowie

wszczęcia postępowania przygotowawczego rozpoznaje prokurator nadrzędny, jeżeli

postanowienie zapadło z uwagi na brak interesu społecznego w ściganiu z urzędu sprawcy

(art. 465 § 2a k.p.k.).

4. Zażalenie na powyższe postanowienie wnosi się za pośrednictwem prokuratora, który wydał

postanowienie.

Termin do wniesienia zażalenia wynosi 7 dni od daty doręczenia odpisu postanowienia i jest

zawity. Zażalenie wniesione po upływie tego terminu jest bezskuteczne (art. 122 § 1 i 2 i art. 460

k.p.k.).

Zarządzenie:

Stosownie do art. 100 § 4 k.p.k. doręczyć odpis postanowienia:

1) pokrzywdzonemu Jan Nowak - ul. Główna 12, 84-100 Puck

 

Anna Kowalska

prokurator

Prokuratury Rejonowej w Pucku