Zażalenie na postanowienie o przedłużeniu tymczasowego aresztowania

ul. Kwiatowa 12, 15 marca 2024 r.

Sąd Apelacyjny w WarszawieIV Wydział Karnyza pośrednictwemSądu Okręgowego w KrakowieII Wydziału Karnego

II K 123/23(dot. II K 456/22)

Adwokat Anna Kowalska, obrońca podejrzanej Janiny Nowak

ZAŻALENIENA POSTANOWIENIE SĄDU OKRĘGOWEGO W KRAKOWIE Z 10 MARCA 2024 R.O PRZEDŁUŻENIU TYMCZASOWEGO ARESZTOWANIA WOBEC JANINYNOWAK

Działając jako obrońca Janiny Nowak, na podstawie art. 252 § 1 k.p.k. zaskarżam ww. postanowienie na korzyść podejrzanej w całości.

Na podstawie art. 427 § 2 k.p.k. i art. 438 pkt 2 k.p.k. postanowieniu temu zarzucamy obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść wydanego postanowienia, a to:

1) art. 258 § 1 pkt 2 k.p.k. poprzez niezasadne przyjęcie, że zachodzi niebezpieczeństwo bezprawnego wpływania przez podejrzaną na przebieg postępowania, podczas gdy postępowania przygotowawcze jest na tak zaawansowanym etapie, a zakres dotychczas zgromadzonego materiału dowodowego – tak szeroki – że zabezpieczenie dalszego toku postępowania nie wymaga izolacji podejrzanej, zaś w sprawie nie zachodzą żadne skonkretyzowane okoliczności wskazujące na istnienie takiej obawy;

2) art. 258 § 2 k.p.k. w zw. z art. 249 § 1 k.p.k. poprzez przyjęcie, że surowość grożącej kary pozbawienia wolności stanowi samoistną szczególną przesłankę tymczasowego aresztowania, podczas gdy tymczasowe aresztowanie nie może być stosowane w oderwaniu od celu w postaci zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, a zatem musi on być in concreto zagrożony, by stosowanie izolacyjnego środka było dopuszczalne;

3) art. 263 § 2 k.p.k. poprzez jego niezastosowanie, a w konsekwencji przedłużenie tymczasowego aresztowania na okres dalszych 3 miesięcy, mimo że w sprawie nie zachodzą żadne szczególne okoliczności, które uniemożliwiły zakończenie postępowania przygotowawczego, a co najmniej zakończenie tych czynności, których przeprowadzenie wymaga izolacji podejrzanej, jak również poprzez uwzględnienie przy ocenie potrzeby dalszego stosowania tymczasowego aresztowania okoliczności przyszłej i niepewnej w postaci hipotetycznego rozszerzenia stawianych jej zarzutów, przy czym w tym zakresie doszło także do obrazy art. 249 § 1 k.p.k.

przy czym wszystkie powyższe uchybienia miały istotny wpływ na treść postanowienia, albowiem doprowadziły do niezasadnego przyjęcia, że w sprawie występuje ogólna i szczególna przesłanka dalszego stosowania środków zapobiegawczych.

Podnosząc powyższe zarzuty, wnoszę o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez uchylenie tymczasowego aresztowania stosowanego wobec Janiny Nowak.

Uzasadnienie

Janinie Nowak zarzucono popełnienie szeregu przestępstw z art. 271 § 1 k.k. z art. 270 § 1 k.k., art. 286 § 1 k.k. i innych przestępstw gospodarczych. Zaskarżonym postanowieniem z 10 marca 2024 r., II K 123/23, przedłużono wobec niej tymczasowe aresztowanie na okres dalszych 3 miesięcy.

W doktrynie i orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że obawy utrudniania toku postępowania, o których mowa w art. 258 § 1 k.p.k., muszą wynikać z konkretnych okoliczności ujawnionych w sprawie, wskazujących na wysokie prawdopodobieństwo takich zachowań (J. Stefański [w:] Kodeks postepowania karnego. Komentarz, red. J. Stefański, Warszawa 2023; wyrok ETPCz z 12 stycznia 2010 r., skarga nr 38375/05, Kudła v. Polska, LEX nr 584025), a motywowane mogą być „przede wszystkim wcześniejszym zachowaniem podejrzanego podjętym w tym właśnie celu, jak i zachowaniem innych osób, podejmowanym w porozumieniu z nim i nie można jej istnienia jedynie wywodzić z hipotetycznego domniemania podejmowania przez podejrzanego takich działań” (postanowienie SA w Krakowie z 15 lutego 2023 r., II AKz 123/23, LEX nr 1234567).

W uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia nie przytoczono żadnej okoliczności, która odnosiłaby się w sposób zindywidualizowany do podejrzanej, a która uzasadniałoby którąkolwiek z obaw z art. 258 § 1 k.p.k. Przywołano bowiem jedynie okoliczności natury ogólnej i abstrakcyjnej, mogące się odnosić do wszystkich spraw karnych o odpowiednim stopniu skomplikowania, takie jak: wielowątkowy i wielopodmiotowy charakter śledztwa czy konieczność dokonania szeregu czynności procesowych, w tym z udziałem podejrzanych już zatrzymanych, jak również charakter zarzucanych podejrzanej czynów. Tymczasem zgodnie z utrwalonym stanowiskiem doktryny i judykatury nie może stanowić podstawy zastosowania tymczasowego aresztowania „rozwojowy charakter sprawy” (tak SA we Wrocławiu w postanowieniu z 20 stycznia 2023 r., II AKz 456/22, OSNKW 2023/1, poz. 12) oraz tzw. wielowątkowość sprawy (postanowienie SA w Poznaniu z 10 stycznia 2023 r., II AKz 789/22, OSNKW 2023/1, poz. 23). Obawy matactwa nie można także wywodzić z samej kwalifikacji prawnej czynu zarzucanego podejrzanemu, na co jasno wskazał Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w postanowieniu z 5 stycznia 2023 r., II AKz 101/23, LEX nr 3456789: „Nie do zaakceptowania jest zatem pogląd, że obawa matactwa nie musi wynikać z konkretnych dowodów, gdyż uzasadnia ją sam udział podejrzanego w zorganizowanej grupie przestępczej (...) zasadą w polskim i w każdym demokratycznym procesie karnym jest odpowiadanie oskarżonego z wolnej stopy, a tymczasowe aresztowanie oraz inne środki zapobiegawcze mogą być stosowane jedynie wyjątkowo”.

W niniejszej sprawie brak jest jakichkolwiek konkretnych okoliczności, które miałyby świadczyć w sposób zindywidualizowany o tym, że Janina Nowak podejmować będzie na wolności działania zmierzające do bezprawnego utrudniania śledztwa. Wręcz przeciwnie, Janina Nowak od listopada 2022 r. miała świadomość prowadzenia postępowania karnego dotyczącego działalności Jana Kowalskiego i Kowalski sp. z o.o.; była zresztą w toku postępowania w grudniu 2022 r. przesłuchiwana w charakterze świadka oraz wielokrotnie realizowała dobrowolnie postanowienia o zatrzymaniu rzeczy. Przez cały ten czas podejrzana, mimo że wiedziała o toczącym się postępowaniu, nie podejmowała żadnych czynności, które mogłyby bezprawnie je utrudnić. Swoim dotychczasowym zachowaniem okazała zatem, że nie zachodzi w stosunku do niej obawa tzw. matactwa.

Sąd pierwszej instancji przydał także nadmierną wagę surowości grożącej podejrzanej kary. Należy bowiem opowiedzieć się za tym z prezentowanych w orzecznictwie stanowisk, zgodnie z którym nawet realne zagrożenie surową karą nie może samoistnie i w sposób zautomatyzowany uzasadniać zastosowania środków zapobiegawczych, i to również w stanie prawnym obowiązującym od 1 lipca 2015 r. Tytułem przykładu, zdaniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie, „przywrócenie ustawą nowelizującą z 8 czerwca 2019 r. brzmienia art. 258 § 2 k.p.k. sprzed dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej z 19 lutego 2015 r., to jest sprzed 1 lipca 2015 r., nie uprawnia do samodzielnego powoływania art. 258 § 2 k.p.k. jako podstawy stosowania bądź przedłużania tymczasowego aresztowania” (postanowienie SA w Warszawie z 10 stycznia 2024 r., II AKz 456/23, OSNKW 2024/1, poz. 34).

Zgodnie z art. 249 § 1 k.p.k. środki zapobiegawcze mogą być stosowane tylko w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania. Jak wskazuje się w piśmiennictwie, „unormowanie umożliwiające stosowanie tymczasowego aresztowania z tego powodu, że oskarżonemu postawiono określony zarzut bądź skazano go na karę pozbawienia wolności określonej wysokości, jest niedopuszczalne, gdyż wprowadza automatyzm pozbawienia wolności, bez względu na to, czy w rzeczywistości występuje zagrożenie dla prawidłowego przebiegu postępowania i w konsekwencji potrzeba ochrony tego postępowania” (J. Stefański, O niekonstytucyjności art. 258 § 2 k.p.k., Pal. 2023/1, s. 12; por. też J. Kowalski, Glosa do uchwały SN z 15 grudnia 2022 r., I KZP 12/22, OSNKW 2023/1–2, poz. 1; podobnie A. Nowak, Glosa do uchwały SN z 20 stycznia 2023 r., I KZP 1/23, OSNKW 2023/1, poz. 2; D. Wiśniewski, Zagrożenie karą jako przesłanka stosowania tymczasowego aresztowania, Pal. 2023/1, s. 23–34).

Co więcej, w niezmienionym przecież brzmieniu obowiązuje art. 258 § 4 k.p.k., zgodnie z którym – decydując o zastosowaniu określonego środka zapobiegawczego – uwzględnia się rodzaj i charakter obaw wskazanych w jego § 1–3, przyjętych za podstawę stosowania danego środka oraz nasilenie ich zagrożenia dla prawidłowego przebiegu postępowania w określonym jego stadium. Jeśliby uznać surowość grożącej kary za samoistną przesłankę stosowania tymczasowego aresztowania, art. 258 § 4 k.p.k. musiałby być interpretowany per non est, albowiem nie trzeba by było w ogóle stwierdzać jakichkolwiek obaw dla toku postępowania, a tym bardziej oceniać ich rodzaju i charakteru. Wykładnia taka jest zaś niedopuszczalna.

Nawet gdyby przyjąć, że art. 258 § 2 k.p.k. ustanawia domniemanie istnienia obawy, że podejrzany będzie bezprawnie utrudniał postępowanie, to ma ono charakter wzruszalny. W niniejszej zaś sprawie podejrzana od listopada 2022 r. wiedziała o toczącym się postępowaniu, w którego toku kooperowała z organami ścigania; całość istotnego materiału dowodowego ma charakter dokumentowy i została zabezpieczona; podejrzana posiada stałą pracę, mieszka w Krakowie i ma 15-letnią córkę uczęszczającą do szkoły. To wszystko prowadzi do wniosku, że – nawet w razie przyjęcia, że podejrzanej realnie grozi surowa kara, co również budzi wątpliwości w świetle wcześniejszej niekaralności podejrzanej i okoliczności sprawy – nie będzie ona w żaden sposób bezprawnie utrudniać postępowania karnego.

Z powyższych względów obrońca stoi na stanowisku, że na obecnym etapie postępowania nie została spełniona szczególna przesłanka tymczasowego aresztowania. Postępowanie nie jest już narażone na bezprawne utrudnianie w stopniu uzasadniającym dalszą izolację podejrzanej, a planowane czynności dowodowe w postaci pozyskania dalszych opinii biegłych czy analizy dokumentów nie należą do kategorii czynności podatnych na ewentualny destrukcyjny wpływ podejrzanej.

Co więcej, w prowadzonych rozważaniach Sąd a quo całkowicie pominął art. 263 § 2 k.p.k. Tymczasem Sąd orzekający w przedmiocie przedłużenia, a nie zastosowania tymczasowego aresztowania, zobligowany jest – poza ustaleniem istnienia ogólnej i szczególnej przesłanki dalszego stosowania środków zapobiegawczych – do zweryfikowania spełnienia wymogów ustanowionych przepisem art. 263 § 2 k.p.k. Przepis ten zezwala na przedłużenie tymczasowego aresztowania tylko wówczas, gdy szczególne okoliczności uniemożliwiły zakończenie postępowania przygotowawczego w pierwotnie zakreślonym terminie stosowania tego środka i zachodzi potrzeba jego przedłużenia.

W niniejszej sprawie nie tylko Sąd zaniechał weryfikacji, czy okoliczności z art. 263 § 2 k.p.k. zachodzą, ale też brak ich w rzeczywistości. Nie istnieją bowiem żadne szczególne okoliczności, które uniemożliwiły ukończenie postępowania przygotowawczego w ciągu pierwszych 3 miesięcy tymczasowego aresztowania Janiny Nowak. Postępowanie toczy się od listopada 2022 r. i jest bardzo zaawansowane, a z akt śledztwa nie wynika, by w ostatnich 3 miesiącach wystąpiły jakieś nieprzewidziane przeszkody. Tym bardziej było możliwe przeprowadzenie w tym okresie wszystkich czynności procesowych wymagających dalszej izolacji podejrzanej, zwłaszcza że z wniosku prokuratora wynika, że planowane czynności to wyłącznie dalsze opinie biegłych i analizy dokumentów.

Przepis art. 263 § 2 k.p.k. został przez Sąd naruszony – mimo jego niepowołania – także i w ten sposób, że w ramach rozważań nad potrzebą dalszego stosowania tymczasowego aresztowania Sąd a quo uwzględnił m.in. podnoszony przez Prokuratora we wniosku aresztowym zamiar rozszerzenia stawianych podejrzanej zarzutów. Tymczasem w orzecznictwie przyjmuje się jednoznacznie, że „[o] konieczności dalszego stosowania wobec podejrzanego środka zapobiegawczego nie może stanowić przewidywanie przez organ prowadzący postępowanie przygotowawcze przedstawienia mu nowych zarzutów, które mogą być efektem kontynuowanego postępowania dowodowego”; naruszałoby to bowiem także art. 249 § 1 k.p.k. (postanowienie SA w Łodzi z 2 lutego 2024 r., II AKz 111/24, LEX nr 4567890). Skoro tymczasowe aresztowanie może być stosowane tylko wobec podejrzanego, wobec którego zachodzi duże prawdopodobieństwo popełnienia zarzucanego mu przestępstwa, to jest rzeczą oczywistą, że może ono być rozważane tylko w ramach postępowania przeciw podejrzanemu o zakresie ukształtowanym treścią już przedstawionych mu zarzutów.

Powyższe względy uzasadniają uchylenie tymczasowego aresztowania stosowanego wobec podejrzanej Janiny Nowak, o co wnoszę.

Anna(podpis obrońcy)

Załącznik:– odpis zażalenia.